HAMİLİNE, NAMA, EMRE YAZILI SENETLERDE İLERİ SÜRÜLEBİLEN DEFİLER

HAMİLİNE, NAMA, EMRE YAZILI SENETLERDE İLERİ SÜRÜLEBİLEN DEFİLER

Kambiyo Senetleri, günlük ve ticari hayatta tedavülü kolay olması nedeniyle çok tercih edilen kıymetli evraklardır. Nakit para sıkışıklığının adeta kurtarıcısı olan bu kıymetli evraklar getirdikleri kolaylıkların yanında bazı riskler taşımakta ve de sorumluluklar yüklemektedir. Bu nedenle bu yazımızda günlük ve ticari hayatta çokça kullanılan hamile, emre ve nama yazılı senetlerde borçluların ileri sürebileceği savunmaları bir nebze açıklamaya çalışacağız.

Bu açıklamalara geçmeden önce kısaca kıymetli evrak hukukunda soyutluk kavramı üzerinde durmakta yarar görmekteyiz.

KIYMETLİ EVRAK HUKUKUNDA SOYUTLUK KAVRAMI

Yukarıda da değindiğimiz üzere kambiyo senetleri birer kıymetli evraktır. Dolayısıyla, kıymetli evrak hukuku kapsamında özel şartlara, sürelere ve imkânlara sahiptir. Bu nedenledir ki içerdikleri haklar, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.

Bunun yanı sıra kambiyo senetlerini bir diğer özelliği temel ilişkiden bağımsız olmasıdır. Başka bir ifade ile bir temel ilişkinin taraflarından birinin kambiyo senedi düzenleyip lehtara vermesiyle temel ilişkiden bağımsız olan; temel ilişkiden doğan talep hakkının yanında paralel ve yarışan bir kambiyo talep hakkı(ikinci bir borç ilişkisi) doğmaktadır.

Bu durumda temel ilişkiye dayalı borç sona ermez. Yalnızca temel borç ilişkisinden doğan talep hakkı kambiyo senedinden doğan talep hakkının kullanılmasına kadar (yani vadenin gelmesine kadar) donmuş olur.

İşte bu nedenle özellikle emre ve hamile yazılı senetlerde senedin ciro edilmesi ile birlikte, devralana, devreden cirantanın hakları değil, senetten doğan haklar geçmektedir. Çünkü tedavüle girmiş senet temel borç ilişkisinden bağımsız olarak varlığını sürdürmektedir.

(Bu hususa ilişkin detaylı açıklamaları Zamanaşımına Uğramış Kambiyo Senetleri Hakkında İçtihadı Birleştirme Kararı Değerlendirmesi yazımıza göz atabilirsiniz)

KIYMETLİ EVRAK HUKUKUNDA DEFİ:

Normal hukuk sistemi içerisinde defiler ve itirazlar ayrı kavramlardır ve dar kapsamda ele alınır.  Ancak;  kıymetli evrak hukukunda defi, İnkâr ve itirazlarda dâhil olmak üzere borçlunun tüm savunmalarını kapsayacak şekilde daha geniş bir anlamı vardır.

Bu defilerin etkilerine göre iki’ ye ayrıldığını söyleyebiliriz.

• Mutlak Defiler:  herkesin herkese karşı ileri sürebileceği defilerdir. Herkese karşı ileri sürebilmekten kasıt: lehtar ve iyi niyetli olsun olmasın tüm hamilelere karşı ileri sürülebileceği anlamına gelir.

Örnek :

• Senet metninden anlaşılan defiler (vadenin gelmediğine ilişkin, şekil eksikliğine ilişkin, zaman aşımı, ciro zincirinde kopukluk gibi )

• Nispi Defiler: Herkesin herkese karşı ileri süremeyeceği, sadece ilgilinin ilgilisine karşı ileri sürülebilecek defilerdendir.

Örnek :

• Senetteki taahhüdün geçersizliğine ilişkin defiler (Hata, hile ile verilen senetler gibi )
• Şahsi defiler:  (tarafların asıl borç ilişkisinden kaynaklanan defilerdir, malı teslim etmedin, mal ayıplı çıktı gibi.)

NAMA YAZILI SENETLER NEDİR?

Lehtarın adının senette yazılı olduğu kıymetli evrak, açıkça bir emre kaydını içermiyorsa ve ayrıca kanunen emre yazılı senet tiplerinden birinde de değilse, nama yazılı kabul edilmektedir.

Bir kıymetli evrakta, senedin kimin lehine düzenlenmiş olduğunun (lehtarın adının) belirtilmiş olması, senedin nama yazılı sayılması için yeterli değildir. Lehtarın adının gösterildiği senetlerin nama yazılı olarak değerlendirilebilmeleri için; ilk olarak açık bir emre kaydını
içermemesi gerekir.

Nama yazılı kıymetli evrakın devri için: Alacağın temliki ve senedin zilyetliğinin devri gereklidir. Alacağın temliki beyanı senet üzerine yazılabileceği gibi, ayrı bir kâğıda da yazılabilir.

NAMA YAZILI SENETLERDE HANGİ DEFİLER İLERİ SÜRÜLEBİLİR?

Nama yazılı senetler, kamu itimadına mazhar olmadığı için borçlu, her türlü defi hamile karşı ileri sürebilir. Başka bir deyişle nama yazılı senetlerde borçlunun şahsi defilerini de hamile karşı ileri sürebilmesi mümkündür.

EMRE YAZILI SENETLER NEDİR?

Emre yazılı kıymetli evrak, lehtarın adının belirtildiği, bunun yanı sıra açıkça emrine kaydını içeren veya açıkça böyle bir kayıt içermese dahi kanunen emre yazılı sayılan kıymetli evraktır.

Emre yazılı kıymetli evrakın devri için: Ciro ve senedin zilyetliğinin devri gereklidir. Ciro, mutlaka senedin arka yüzüne yapılmalıdır; ayrı bir kâğıda yapılması mümkün değildir.

EMRE YAZILI SENETLERDE HANGİ DEFİLER İLERİ SÜRÜLEBİLİR?

Daha anlaşılabilir olması açısından şema olarak göstermekte yarar görmekteyiz.