ELEKTRONİK SÖZLEŞME TÜRLERİ
Tüm dünyanın derinden etkilendiği COVID-19 salgını, elektronik ticareti ve e-sözleşmeleri hayatımızın değişmez bir parçası haline getirdi. Bu yüzden, e-sözleşmeleri ve e-sözleşmelerde tarafların haklarının başladığı noktaları inceledik.
GİRİŞ
İçinde bulunduğumuz ve bilişim çağı olarak tanımlanan bu yüzyıl; teknoloji, haberleşme ve elektronik gibi alanlarda çok hızlı değişimlere sahne olmuştur ve olmaktadır. Geleneksel denilen, bir olay karşısında ekser çoğunluğun aklına ilk gelen yöntemlerin artık tedavülden kalkmaya başladığı ve bir süre sonra bu yöntemlerin mazi diye adlandırılacağı bir yüzyılın içindeyiz.
Bu neticede hayatımıza giren ve pazar payı her geçen gün artan bir yenilik de elektronik ticarettir.Elektronik ticarette de – tıpkı geleneksel ticarette olduğu gibi - tarafların irade beyanına ve anlaşmasına ihtiyaç duyulduğundan, elektronik sözleşmeler ortaya çıkmıştır. Türk Hukukunda da yasal düzenlemeler yapılırken, dünyadaki gelişmelere kayıtsız kalınmayarak; Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanundakonu ile ilgili düzenlemelere yer verilmiş, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu kabul edilmiştir.
Elektronik sözleşmeler, hizmet ve mal sunumunun elektronik ortam vasıtasıyla temin edilmesini sağlayan temel hukuki müessesedir. Genel anlamda, tüketiciler ile satıcı veya sağlayıcıların fiziksel olarak bir araya gelmeksizin, internette kullanılan elektronik iletişim yöntemleriyle kurdukları, mal veya hizmetin tüketiciye anında veya sonradan teslimi ya da ifası taahhüdünü içeren sözleşmelerdir.
ELEKTRONİK SÖZLEŞME TÜRLERİ
Elektronik sözleşmeler dört şekilde karşımıza çıkabilir. Bunlar; mal satımına yönelik, dijital ürün satımına yönelik, bilgi teminine yönelik ve hizmet sunumuna ilişkin sözleşmeler olarak gösterilir.
- Mal Satımına Yönelik Sözleşmeler
Sözleşme internet araçları ile sistem ağları kullanılarak kurulur. Alıcı ifasını havale veya kredi kartı gibi elektronik araçlarla yaparken, satıcı posta yoluyla veya kurye vasıtasıyla edimini ifa eder. Sözleşmenin yalnızca kurulumu ve alıcının ifası elektronik ortamda yapılmaktadır.
- Dijital ürün Satımına Yönelik Sözleşmeler
Sözleşmenin hem kuruluşunun hem de ifasının internet üzerinden yapıldığı, en tipik elektronik sözleşmelerdendir. Bu sözleşme sonunda alıcı veri bankasında araştırma yapabilme ve kullanım hakkı kazanır.
- Bilgi Teminine Yönelik Sözleşmeler
Bilginin temininden başka bir taahhüt altına girilmeyen sözleşmelerdir. Akla gelebilecek her konuda bilgi alınan, sunulan hizmetin bilgi vermekle sınırlı olduğu sözleşmelerdir.
- Hizmet Sunumuna İlişkin Sözleşmeler
Sözleşmenin yapılması ve ifası internet ortamında gerçekleşir. Hizmet sunan web sayfası aracılığıyla hizmet sunma taahhüdü altına girerken alıcıda bir miktar para ödeme yükümlülüğüne girer. Burada önemli olan husus, bir hizmet satın alınmasıdır. Sanal kurslar, çevrimiçi konferanslar gibi ürünler bu sözleşme tipine girer.
ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDE ÖNERİ – KABUL İNCELEMESİ
Sözleşme, tarafların karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanları sonucu oluşan hukuki ilişkidir. Sözleşmenin kurulabilmesi için önce bir tarafın diğer tarafa, bir sözleşme kurulmasına yönelik talebini iletmesi gereklidir. Bu öneridir. Karşı tarafta, benzer doğrultuda bir iradeye sahip bulunursa vereceği olumlu cevap ile sözleşme kurulmuş olur. Bu da Türk Borçlar Kanunu kapsamında kabul olarak nitelendirilmektedir. Sözleşme sadece tarafların anlaşması ile geçerli ve bağlayıcı olarak kurulmuş olur.
Bazen öneriden önce sözleşme ile ilgili, öneriye (icaba) davet olarak nitelendirilen, müzakereler yapılır. Bir irade beyanında karşı tarafın bunu kabul etmesi ile birlikte bir sözleşmenin kurulması amaçlanıyorsa, bu irade beyanı bir öneridir; ama bu irade beyanında sadece bir sözleşme müzakeresine başlanmak amaçlanıyorsa, bu irade beyanı bir öneri değil, öneriye (icaba) davettir. Yapılan irade beyanının öneri mi öneriye davet mi olduğunun belirlenmesi önem arz eder. Kural olarak öneride bulunan önerisiyle bağlıdır. Sözleşmenin kurulmasında kurulma anı bakımından önerinin, öneriye davetten ayrılması gerekir.
Mal ve hizmetlerin web sayfalarında sunulması durumunda öneri mi yoksa öneriye davet mi olduğu tartışmalıdır. Çoğunlukla kabul gören görüşe göre, internetin web sayfalarında yapılan ürün sunumlarına ilişkin irade açıklamaları öneriye davet sayılmaktadır. Bu durum katalogların fiyat listelerinin, gazete ilanlarının, ürün tanıtımlarının gönderilmelerine benzetilmekte ve öneriye davet olarak kabul edilmektedir. Fakat uygulamada tam anlamıyla bir uzlaşı sağlanamadığı için, mal ve hizmetlerin web sayfalarında veya e-mail yoluyla karşı tarafa ulaştırılmasının öneri mi öneriye kabul mü olduğunu söylemek için her somut olay kendi içinde değerlendirilmelidir.
ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDE SÖZLEŞMENİN KURULMA ANI VE YERİ
İnternet ortamında, elektronik olarak beyan edilen önerinin mal ve hizmet sunan veya alan tarafından kabul edilmesi noktasında sözleşme kurulmuş olur. Mal veya hizmet, karşı tarafın talebi olmamasına rağmen gönderilmiş ve karşı taraf bu mal veya hizmeti kabul etmişse, kabulün yapıldığı an sözleşme kurulmuş olmaktadır.
Web sayfası aracılığıyla yapılan sözleşmelerde, satıcının malı göndermesi ya da parayı çekmesi anında sözleşme kurulmuş olur. Açık kabul beyanı da gönderilebilir. Eğer dijital bir ürün söz konusu ise alıcının malı indirmesi ile sözleşeme kurulmuş olur.
E-mail yoluyla iletişimde eğer doğrudan bağlantılı olamayan e-mail haberleşmesi ise kabul haberi alıcının mail hesabına mail sunucu tarafından yerleştirildiği anda alıcının hâkimiyet alanına ulaşmış olur ve sözleşme kurulmuştur. Doğrudan bağlantılı e-mail haberleşmelerinde e-mailin icabı yapanın bilgisayarına yüklendiği anda sözleşme kurulmuş olur.
Eş zamanlı sohbet programları aracılığıyla yapılan sözleşmelerde kabul beyanının yazılıp enter tuşuna basılması ve karşı tarafa yollanmasıyla sözleşme kurulmuş olur.
İnternet telefonu ve görüntülü konferans sistemindeyse kabul beyanının açıklandığı anda sözleşme kurulmuş olur.
İnternet üzerinden yapılan fiziki mal satışlarında alıcının beyan ettiği teslim yeri, dijital mallar bakımından ürünün indirildiği bilgisayarın IP adresi veya ISP ile yapılan sözleşmelerde gösterilen adres esas alınır.
İnternet aracılığıyla yapılan sözleşmelerde, kolaylık sağlaması açısından bir uygulama geliştirilmiştir. Özellikle sürekli iş ilişkisi içinde olanlar yararlı olabilecek bu uygulamada, taraflar başlangıçta bir ana sözleşme imzalayarak, ileride internet üzerinden yapacakları sözleşmelerin; kurulduğu yeri, kurulma anını, sözleşmeye uygulanacak hukuku, uyuşmazlık halinde sözleşmenin nasıl yorumlanacağını, elektronik belgelerin delil değerini önceden belirleyerek sorunları aşma yoluna gitmektedirler.
SONUÇ
Gelişen teknoloji ve dünyanın içinde bulunduğu salgın şartları göz önünde bulundurulduğunda, tüm dünyada bilişim sistemlerinin kullanımı günden güne artmaktadır. Yakın bir gelecekte, klasik sözleşmelerin yerini tamamen elektronik sözleşmelere bırakacağı öngörülmektedir. Her ne kadar mevcut yasal düzenlemeler, hukukun bu alanı için yeterli olmasa da, teknoloji ile birlikte hukukun da ilerleyeceği umuduyla gelişmeleri takip ediyor olacağız.
SON NOT.1:Makalede belirtilen ve diğer hukuki konulu sorunlarınızda bilgi edinebilmek için sayfamızda yer alan "avukata sor" bölümünden sorularınızı sorabilirsiniz.
SON NOT.2: Makalemizin faydalı olmasını temenni ederiz. İş ve işlemlerinize özel durumların olabileceğini unutmayınız. Bu uğurda hak ve zaman kaybına uğramamanız için mutlaka avukatınıza danışmanızı tavsiye ederiz.
Saygılarımızla,
GÜNEY HUKUK BÜROSU
